رادیوسرجری (Radiosurgery) یا رادیوتراپی SRS: چگونه در درمان سرطان کار می‌کند؟

رادیوسرجری (Radiosurgery) یا به عبارتی رادیوتراپی استریوتاکتیک (Stereotactic Radiosurgery – SRS) یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمان سرطان است که با دقت فوق‌العاده‌ای تومورها را هدف قرار می‌دهد. این روش نیازی به جراحی باز ندارد و به لطف فناوری‌های مدرن، می‌تواند با کمترین آسیب به بافت‌های سالم، تومورهای سرطانی یا حتی ضایعات غیرسرطانی را درمان کند. در این مقاله، می‌خواهیم به زبان ساده و روان توضیح دهیم که SRS چیست، برای چه سرطان‌هایی مناسب است، دستگاه‌های مورد استفاده در آن کدام‌اند، و چرا این روش گاهی هزینه بالایی دارد. اگر به دنبال اطلاعات کامل و قابل‌فهم درباره رادیوسرجری هستید، تا انتها با ما همراه باشید!

---

1. رادیوسرجری (Radiosurgery) یا رادیوتراپی SRS در درمان سرطان چگونه کار می‌کند؟

تصور کنید یک لیزر فوق‌دقیق دارید که می‌تواند فقط سلول‌های بدخیم را هدف بگیرد و به بقیه بدن آسیبی نرساند. رادیوسرجری (Radiosurgery) تقریباً همین کار را انجام می‌دهد، اما به جای لیزر، از پرتوهای پرانرژی مثل اشعه گاما یا ایکس استفاده می‌کند. برخلاف اسمش، در این روش هیچ برشی روی بدن ایجاد نمی‌شود و همه‌چیز غیرتهاجمی است.

چطور کار می‌کند؟

SRS از پرتوهای متمرکز برای نابود کردن سلول‌های سرطانی یا متوقف کردن رشد آن‌ها استفاده می‌کند. این پرتوها با دقت میلی‌متری به تومور تابیده می‌شوند تا DNA سلول‌های سرطانی را تخریب کنند، بدون اینکه به بافت‌های سالم اطراف آسیب جدی برسد. مراحل انجام SRS به این صورت است:

1. تصویربرداری دقیق: ابتدا با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته مثل MRI یا CT Scan، محل دقیق تومور مشخص می‌شود. این تصاویر سه‌بعدی به پزشکان کمک می‌کنند تا نقشه‌ای دقیق از ناحیه هدف بسازند.
2. ثابت نگه داشتن بیمار: برای اینکه پرتوها دقیقاً به هدف برخورد کنند، بیمار را با ماسک‌های مخصوص یا فریم‌های استریوتاکتیک ثابت می‌کنند. این کار مثل این است که سر یا بدن شما را برای چند دقیقه کاملاً بی‌حرکت نگه دارند.
3. تاباندن پرتوها: دستگاه SRS پرتوهای متعددی را از زوایای مختلف به تومور می‌فرستد. این پرتوها در نقطه‌ای که تومور قرار دارد به هم می‌رسند و دوز بالایی از انرژی را به آن منتقل می‌کنند، اما بافت‌های اطراف دوز بسیار کمی دریافت می‌کنند.
4. پیگیری بعد از درمان: بعد از جلسه یا جلسات SRS، پزشکان با آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های دوره‌ای بررسی می‌کنند که درمان چقدر مؤثر بوده و آیا عوارضی ایجاد شده یا نه.

چرا SRS خاص است؟

• دقت بالا: مثل یک تک‌تیرانداز عمل می‌کند و فقط تومور را هدف می‌گیرد.
• بدون درد و جراحی: نیازی به بیهوشی یا بستری طولانی نیست.
• جلسات کوتاه: معمولاً در ۱ تا ۵ جلسه (بسته به نوع تومور) انجام می‌شود، برخلاف رادیوتراپی معمولی که ممکن است هفته‌ها طول بکشد.
• مناسب برای نقاط حساس: مثل مغز، نخاع یا کبد که جراحی باز در آن‌ها خطرناک است.

عوارض احتمالی

SRS معمولاً ایمن است، اما ممکن است عوارضی مثل خستگی، تورم موقت در ناحیه درمان، یا در موارد نادر رادیونکروز (Radionecrosis) (آسیب به بافت سالم به دلیل پرتو) ایجاد شود. خوشبختانه این عوارض نادر هستند و با مدیریت پزشکی قابل‌کنترل‌اند.

---

2. SRS چیست؟

SRS یا رادیوتراپی استریوتاکتیک روشی است که با استفاده از مختصات سه‌بعدی، پرتوهای پرانرژی را دقیقاً به تومور می‌رساند. کلمه “استریوتاکتیک” به معنای استفاده از یک سیستم مختصاتی برای پیدا کردن محل دقیق هدف است، مثل یک GPS برای بدن! این روش ابتدا برای درمان مشکلات مغزی مثل تومورها یا ناهنجاری‌های عروقی طراحی شد، اما حالا برای قسمت‌های دیگر بدن مثل ریه، کبد و پروستات هم استفاده می‌شود.

SRS معمولاً برای تومورهای کوچک (کمتر از ۳ سانتی‌متر) یا ضایعاتی که جراحی باز برایشان سخت است، مناسب است. این روش می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با درمان‌های دیگر مثل شیمی‌درمانی استفاده شود. تفاوت اصلی SRS با رادیوتراپی سنتی این است که دوز پرتو را در جلسات کمتری و با شدت بالاتر تحویل می‌دهد.

---

3. چه سرطان‌هایی نیاز به SRS دارند؟

رادیوسرجری برای درمان سرطان‌هایی که نیاز به دقت بالا دارند یا در نقاط حساس بدن قرار دارند، عالی است. در زیر چند مورد از بیماری‌هایی که معمولاً با SRS درمان می‌شوند را آورده‌ایم:

1. تومورهای مغزی:
   • تومورهای بدخیم: مثل متاستازهای مغزی که از سرطان‌های ریه، سینه یا پوست (ملانوما) به مغز پخش شده‌اند.
   • تومورهای خوش‌خیم: مثل مننژیوما (Meningioma)، نوروم آکوستیک (Acoustic Neuroma) یا تومورهای غده هیپوفیز.
2. ناهنجاری‌های عروقی مغز (AVM): گره‌های غیرطبیعی رگ‌های خونی که می‌توانند با SRS درمان شوند.
3. سرطان ستون فقرات: تومورهای اولیه یا متاستاتیک که جراحی در آن‌ها خطرناک است.
4. سرطان ریه: به‌ویژه در مراحل اولیه سرطان ریه غیرسلول کوچک (NSCLC)، وقتی تومور کوچک است.
5. سرطان کبد: مثل هپاتوسلولار کارسینوما یا متاستازهای کبدی.
6. سرطان پروستات: برای تومورهای کوچک و موضعی، به‌جای جراحی یا رادیوتراپی طولانی‌مدت.
7. سایر موارد: مثل نورالژی سه‌قلو (درد عصبی شدید در صورت) یا تومورهای چشمی.

SRS معمولاً برای بیمارانی که به دلیل سن بالا، بیماری‌های زمینه‌ای یا محل خاص تومور نمی‌توانند جراحی باز انجام دهند، توصیه می‌شود.

---

4. دکتر متخصص مهم‌تر است یا دستگاه SRS؟

یکی از سؤالات رایج این است که آیا دستگاه پیشرفته مهم‌تر است یا مهارت پزشک؟ حقیقت این است که هر دو نقش مهمی دارند، اما تجربه و مهارت پزشک معمولاً حرف اول را می‌زند.

چرا پزشک مهم است؟

درمان SRS مثل یک پروژه تیمی پیچیده است که چند متخصص در آن دخیل‌اند:

• انکولوژیست پرتودرمانی (Radiation Oncologist): کسی که نقشه درمان را طراحی می‌کند و دوز پرتو را تنظیم می‌کند.
• جراح مغز و اعصاب (Neurosurgeon): در درمان‌های مغزی، برای شناسایی دقیق تومور و تصمیم‌گیری درباره درمان.
• فیزیکدان پزشکی (Medical Physicist): محاسبات دقیق دوز پرتو را انجام می‌دهد تا مطمئن شود دستگاه درست کار می‌کند.
• رادیولوژیست: تصاویر MRI یا CT را تحلیل می‌کند تا محل تومور مشخص شود.

یک پزشک باتجربه می‌داند چطور:

• تصاویر را دقیق تفسیر کند.
• دوز پرتو را طوری تنظیم کند که تومور نابود شود و بافت‌های سالم آسیب نبینند.
• عوارض احتمالی را پیش‌بینی و مدیریت کند.

نقش دستگاه SRS

دستگاه‌های SRS مثل گامانایف یا سایبرنایف ابزارهای فوق‌پیشرفته‌ای هستند که دقت درمان را تضمین می‌کنند. ویژگی‌های کلیدی دستگاه‌ها:

• دقت میلی‌متری: پرتوها دقیقاً به تومور می‌رسند.
• فناوری تصویربرداری: دستگاه‌های مجهز به IGRT می‌توانند در لحظه موقعیت تومور را رصد کنند.
• انعطاف‌پذیری: مثلاً سایبرنایف می‌تواند تومورهای متحرک (مثل ریه) را ردیابی کند.

کدام مهم‌تر است؟

اگر دستگاه پیشرفته باشد اما پزشک تجربه کافی نداشته باشد، ممکن است درمان بهینه نباشد. از طرف دیگر، حتی بهترین پزشک هم بدون دستگاه مناسب نمی‌تواند نتیجه خوبی بگیرد. بهترین حالت این است که یک تیم حرفه‌ای با دستگاه‌های مدرن کار کند.

---

5. انواع دستگاه SRS

دستگاه‌های رادیوسرجری انواع مختلفی دارند که هر کدام برای شرایط خاصی مناسب‌اند. در ادامه سه نوع اصلی را معرفی می‌کنیم:

1. شتاب‌دهنده خطی (Linear Accelerator – LINAC):

   • چیست؟: دستگاهی که از اشعه ایکس برای درمان تومورهای مغزی و بدنی استفاده می‌کند. این دستگاه‌ها در بیمارستان‌های زیادی در دسترس‌اند.
   • نمونه‌ها: TrueBeam، Novalis Tx، CyberKnife.
   • ویژگی‌ها: مناسب برای تومورهای بزرگ‌تر و نواحی مختلف بدن، انعطاف‌پذیر.
2. • چیست؟: دستگاهی که از ۱۹۲ پرتو گاما برای درمان ضایعات مغزی استفاده می‌کند.
   • ویژگی‌ها: دقت فوق‌العاده برای تومورهای کوچک مغزی، نیاز به فریم برای ثابت کردن سر.
   • گامانایف (Gamma Knife):

3. پرتو پروتون (Proton Beam Therapy):

   • چیست؟: از ذرات پروتون به جای اشعه ایکس استفاده می‌کند. پروتون‌ها دوز را دقیقاً در عمق تومور آزاد می‌کنند.
   • ویژگی‌ها: مناسب برای تومورهای نزدیک به اندام‌های حساس، اما در مراکز محدودی موجود است.

تصاویر دستگاه‌ها

شتاب‌دهنده خطی (LINAC)

برای بیماران: این دستگاه مثل یک ربات بزرگ است که دور شما می‌چرخد و پرتوها را به تومور می‌فرستد. شما روی یک تخت دراز می‌کشید و دستگاه بدون تماس با بدن کارش را انجام می‌دهد. برای درمان‌های مغزی و بدنی مناسب است.

گامانایف (Gamma Knife)

 برای بیماران: شبیه یک کلاه ایمنی بزرگ است که پرتوهای گاما را به تومور مغزی می‌فرستد. ممکن است لازم باشد یک فریم به سرتان وصل شود تا سرتان ثابت بماند. برای تومورهای کوچک مغزی عالی است.

سایبرنایف (CyberKnife)

برای بیماران: این دستگاه یک بازوی رباتیک دارد که پرتوها را با دقت به تومور می‌رساند. نیازی به فریم نیست و حتی می‌تواند تومورهایی که با تنفس حرکت می‌کنند (مثل ریه) را ردیابی کند.

---

6. تفاوت دستگاه و تکنیک SRS با گامانایف و سایبرنایف

گامانایف و سایبرنایف دو نوع معروف دستگاه‌های SRS هستند، اما تفاوت‌های مهمی دارند:

گامانایف (Gamma Knife)

• پرتو: پرتوهای گاما از منابع کبالت-۶۰.
• کاربرد: فقط برای ضایعات مغزی (مثل تومورها یا AVM).
• دقت: زیر ۰٫۵ میلی‌متر، بهترین برای تومورهای کوچک.
• ثابت‌سازی: معمولاً با فریم سر انجام می‌شود.
• جلسات: معمولاً یک جلسه.
• مزایا: دقت بی‌نظیر برای مغز، آسیب کم به بافت‌های سالم.
• معایب: فقط برای مغز، فریم ممکن است ناراحت‌کننده باشد.

سایبرنایف (CyberKnife)

• پرتو: اشعه ایکس از شتاب‌دهنده خطی.
• کاربرد: مغز و بدن (ریه، کبد، پروستات).
• دقت: حدود ۱ میلی‌متر، با قابلیت ردیابی حرکت.
• ثابت‌سازی: بدون فریم، با ماسک یا تشک وکیوم.
• جلسات: ۱ تا ۵ جلسه.
• مزایا: انعطاف‌پذیر برای کل بدن، مناسب برای تومورهای متحرک.
• معایب: دقت کمی کمتر از گامانایف برای مغز.

مقایسه سریع

ویژگی	گامانایف	سایبرنایف
پرتو	گاما	ایکس
کاربرد	فقط مغز	مغز و بدن
دقت	زیر ۰٫۵ میلی‌متر	حدود ۱ میلی‌متر
ثابت‌سازی	فریم سر	ماسک یا تشک
جلسات	۱ جلسه	۱ تا ۵ جلسه

SRS به‌طور کلی به هر نوع پرتودرمانی استریوتاکتیک گفته می‌شود که می‌تواند با این دستگاه‌ها یا سایر سیستم‌های LINAC انجام شود.

7. بهترین متخصص و بهترین محل انجام SRS

انتخاب یک متخصص خوب و مرکز درمانی مجهز برای SRS خیلی مهم است. بیایید ببینیم چه چیزهایی را باید در نظر بگیرید:

ویژگی‌های یک متخصص خوب

• تجربه و تخصص: پزشکی که سال‌ها تجربه در SRS داشته باشد و با انواع دستگاه‌ها کار کرده باشد.
• تیم حرفه‌ای: یک تیم شامل انکولوژیست، جراح مغز، فیزیکدان پزشکی و رادیولوژیست برای موفقیت درمان ضروری است.
• آشنایی با فناوری: متخصصانی که با دستگاه‌های جدید و فناوری‌های مثل IGRT کار می‌کنند، نتایج بهتری می‌گیرند.

بهترین مراکز SRS

در ایران و جهان، مراکز مجهزی برای SRS وجود دارند:

• ایران: مرکز پردیس نور نیلو با جدیدترین دستگاه آیکون، یکی از بهترین‌هاست.
• جهان: بیمارستان‌های Mayo Clinic، MD Anderson و Johns Hopkins در آمریکا، یا مرکز آپولو در هند و آنادولو در ترکیه.

نکات برای انتخاب

• تحقیق کنید: نظرات بیماران قبلی و سوابق مرکز را بررسی کنید.
• مشاوره بگیرید: با چند متخصص صحبت کنید تا بهترین گزینه را پیدا کنید.
• امکانات مرکز: مطمئن شوید دستگاه‌های مدرن و تیم حرفه‌ای دارند.

---

8. درصد امیدواری به موفقیت در استفاده از تکنیک SRS

SRS در درمان بسیاری از سرطان‌ها نتایج فوق‌العاده‌ای داشته است. میزان موفقیت به عوامل مختلفی بستگی دارد، مثل نوع سرطان، اندازه تومور و تجربه تیم پزشکی. چند نمونه:

• متاستازهای مغزی: در ۷۰ تا ۹۰ درصد موارد، تومور بعد از یک سال کنترل می‌شود.
• نوروم آکوستیک: بیش از ۹۵ درصد بیماران رشد تومور را متوقف می‌کنند.
• سرطان ریه (NSCLC): در مراحل اولیه، بقای ۵ ساله تا ۷۰ درصد گزارش شده است.
• مننژیوما: تا ۹۰ درصد تومورها در ۵ سال کنترل می‌شوند.

چه چیزهایی موفقیت را بیشتر می‌کند؟

• تومورهای کوچک‌تر پاسخ بهتری می‌دهند.
• دستگاه‌های پیشرفته مثل گامانایف و سایبرنایف نتایج بهتری دارند.
• تیم پزشکی با تجربه عوارض را کمتر می‌کند.

عوارض SRS معمولاً کم است (کمتر از ۵ درصد)، مثل خستگی یا تورم موقت، و با مراقبت پزشکی قابل‌کنترل‌اند.

---

9. چرا SRS گران‌قیمت است؟

رادیوسرجری به دلیل فناوری پیشرفته و تیم تخصصی، هزینه بالایی دارد. دلایل اصلی:

1. دستگاه‌های گران: دستگاه‌های مثل گامانایف یا سایبرنایف میلیون‌ها دلار هزینه دارند.
2. تیم حرفه‌ای: پزشکان و فیزیکدان‌های متخصص حقوق بالایی دارند.
3. فرآیند پیچیده: از تصویربرداری تا طراحی درمان، همه‌چیز زمان‌بر و دقیق است.
4. تعداد کم مراکز: مراکز مجهز به SRS کم هستند، که هزینه را بالا می‌برد.
5. نگهداری دستگاه‌ها: منابع رادیواکتیو و تعمیرات دستگاه‌ها هزینه‌بر است.

راه‌های کاهش هزینه

• بیمه: برخی بیمه‌ها بخشی از هزینه را پوشش می‌دهند.
• مراکز ارزان‌تر: کشورهایی مثل هند یا ترکیه خدمات ارزان‌تری ارائه می‌دهند.
• مشاوره دقیق: انتخاب درمان مناسب از هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند.

---

نتیجه‌گیری 1

رادیوسرجری (Radiosurgery) یا SRS یک روش فوق‌العاده برای درمان سرطان‌های حساس مثل تومورهای مغزی، ریه و کبد است. با دستگاه‌های پیشرفته‌ای مثل گامانایف و سایبرنایف و تیم‌های پزشکی حرفه‌ای، این روش شانس بالایی برای موفقیت دارد. اگرچه هزینه آن بالاست، اما دقت و اثربخشی‌اش ارزشش را دارد. اگر سوالی دارید یا نیاز به اطلاعات بیشتر دارید، حتماً با یک متخصص انکولوژی مشورت کنید!

رادیوسرجری استریوتاکتیک (Stereotactic Radiosurgery – SRS) و رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن (Stereotactic Body Radiation Therapy – SBRT) هر دو روش‌های پیشرفته پرتودرمانی هستند که از فناوری استریوتاکتیک برای ارائه پرتوهای متمرکز و دقیق به تومورها استفاده می‌کنند. با این حال، تفاوت‌های کلیدی بین این دو وجود دارد که در زیر به طور مفصل و با زبانی ساده توضیح داده شده است:

---

۱. محل کاربرد

• SRS (رادیوسرجری استریوتاکتیک):

  • عمدتاً برای درمان ضایعات در مغز یا گاهی نخاع استفاده می‌شود.
  • برای تومورهای مغزی (مانند متاستازهای مغزی، مننژیوما، نوروم آکوستیک) یا ناهنجاری‌های عروقی مثل AVM مناسب است.
  • به دلیل حساسیت بالای مغز، نیاز به دقت فوق‌العاده بالا (در حد زیر ۰٫۵ میلی‌متر) دارد.
• • برای درمان تومورها در نواحی غیرمغزی بدن مثل ریه، کبد، پروستات، لوزالمعده یا ستون فقرات استفاده می‌شود.
  • مناسب برای تومورهای کوچک تا متوسط در اندام‌هایی که ممکن است با حرکت طبیعی بدن (مثل تنفس) جابه‌جا شوند.
  • SBRT (رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن):

*تفاوت srs با SBRT چیست**

**رادیوسرجری استریوتاکتیک (Stereotactic Radiosurgery – SRS)** و **رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن (Stereotactic Body Radiation Therapy – SBRT)** هر دو روش‌های پیشرفته پرتودرمانی هستند که از فناوری استریوتاکتیک برای ارائه پرتوهای متمرکز و دقیق به تومورها استفاده می‌کنند. با این حال، تفاوت‌های کلیدی بین این دو وجود دارد که در زیر به طور مفصل و با زبانی ساده توضیح داده شده است:

۱. **محل کاربرد**

– **SRS (رادیوسرجری استریوتاکتیک)**:

  – عمدتاً برای درمان ضایعات در **مغز** یا گاهی **نخاع** استفاده می‌شود.

  – برای تومورهای مغزی (مانند متاستازهای مغزی، مننژیوما، نوروم آکوستیک) یا ناهنجاری‌های عروقی مثل **AVM** مناسب است.

  – به دلیل حساسیت بالای مغز، نیاز به **دقت فوق‌العاده بالا** (در حد زیر ۰٫۵ میلی‌متر) دارد.

– **SBRT (رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن)**:

  – برای درمان تومورها در **نواحی غیرمغزی بدن** مثل ریه، کبد، پروستات، لوزالمعده یا ستون فقرات استفاده می‌شود.

  – مناسب برای تومورهای کوچک تا متوسط در اندام‌هایی که ممکن است با حرکت طبیعی بدن (مثل تنفس) جابه‌جا شوند.

۲. **تعداد جلسات درمانی**

– **SRS**:

  – معمولاً در **یک جلسه** انجام می‌شود، زیرا دوز بسیار بالایی از پرتو در یک نوبت به تومور تحویل داده می‌شود.

  – این روش به دلیل دوز بالا و دقت زیاد، شبیه یک عمل جراحی غیرتهاجمی عمل می‌کند (به همین دلیل “رادیوسرجری” نامیده می‌شود).

 

– **SBRT**:

  – معمولاً در **۱ تا ۵ جلسه** انجام می‌شود، که به آن **هایپوفرکشنیشن (Hypofractionation)** می‌گویند.

  – دوز پرتو در هر جلسه کمتر از SRS است، اما همچنان بالاتر از رادیوتراپی معمولی است، و در چند جلسه تقسیم می‌شود تا به بافت‌های سالم اطراف آسیب کمتری برسد.

 

۳. **دوز پرتو**

– **SRS**:

  – دوز پرتو بسیار بالا است (مثلاً $15-25 \, \text{Gy}$ در یک جلسه) تا تومور را در یک نوبت از بین ببرد یا رشد آن را متوقف کند.

  – این دوز بالا به دلیل محل درمان (مغز) و نیاز به اثربخشی سریع است.

 

– **SBRT**:

  – دوز پرتو در هر جلسه کمتر است (مثلاً $5-20 \, \text{Gy}$ در هر جلسه)، اما در مجموع دوز بالایی به تومور تحویل داده می‌شود.

  – تقسیم دوز به چند جلسه کمک می‌کند تا عوارض جانبی در اندام‌های حساس بدن (مثل ریه یا کبد) کاهش یابد.

 

۴. **روش ثابت‌سازی بیمار**

– **SRS**:

  – نیاز به **ثابت‌سازی دقیق** دارد، مثلاً با استفاده از **فریم استریوتاکتیک** (برای دستگاه‌هایی مثل گامانایف) یا ماسک‌های مخصوص (برای سایبرنایف).

  – این ثابت‌سازی برای جلوگیری از کوچک‌ترین حرکت سر ضروری است، چون حتی $0.1 \, \text{mm}$ جابه‌جایی می‌تواند به بافت‌های سالم مغز آسیب بزند.

 

– **SBRT**:

  – از روش‌های ثابت‌سازی انعطاف‌پذیرتری مثل **تشک‌های وکیوم** یا **ماسک‌های بدنی** استفاده می‌شود.

  – برخی دستگاه‌ها (مثل سایبرنایف) قابلیت **ردیابی حرکت تومور** را دارند، مثلاً برای تومورهای ریه که با تنفس جابه‌جا می‌شوند.

 

۵. **دستگاه‌های مورد استفاده**

– **SRS**:

  – معمولاً با دستگاه‌های تخصصی مثل **گامانایف (Gamma Knife)** برای مغز یا **سایبرنایف (CyberKnife)** و **شتاب‌دهنده خطی (LINAC)** برای مغز و نخاع انجام می‌شود.

  – گامانایف فقط برای مغز طراحی شده و از پرتوهای گاما استفاده می‌کند.

 

– **SBRT**:

  – معمولاً با **شتاب‌دهنده‌های خطی (LINAC)** مثل **TrueBeam**، **Novalis Tx** یا **سایبرنایف** انجام می‌شود.

  – این دستگاه‌ها برای درمان نواحی مختلف بدن مناسب‌اند و می‌توانند حرکات بدن (مثل تنفس) را مدیریت کنند.

 

۶. **دقت و پیچیدگی درمان**

– **SRS**:

  – دقت بسیار بالا (زیر $0.5 \, \text{mm}$) به دلیل حساسیت مغز و نیاز به محافظت از ساختارهای حیاتی مثل اعصاب بینایی یا ساقه مغز.

  – برنامه‌ریزی درمان بسیار پیچیده است و نیاز به همکاری تیمی (انکولوژیست، جراح مغز، فیزیکدان پزشکی) دارد.

 

– **SBRT**:

  – دقت کمی کمتر (حدود $1-2 \, \text{mm}$) است، اما همچنان بسیار دقیق‌تر از رادیوتراپی معمولی است.

  – به دلیل حرکت اندام‌ها (مثل ریه یا کبد)، نیاز به فناوری‌هایی مثل **IGRT (Image-Guided Radiation Therapy)** برای ردیابی در لحظه دارد.

۷. **کاربردهای بالینی**

– **SRS**:

  – تومورهای مغزی خوش‌خیم (مثل مننژیوما، نوروم آکوستیک).

  – متاستازهای مغزی.

  – ناهنجاری‌های عروقی مثل AVM.

  – بیماری‌های غیرسرطانی مثل نورالژی سه‌قلو.

– **SBRT**:

  – سرطان ریه غیرسلول کوچک (NSCLC) در مراحل اولیه.

  – متاستازهای کبدی یا سرطان اولیه کبد (هپاتوسلولار کارسینوما).

  – سرطان پروستات یا تومورهای ستون فقرات.

  – تومورهای کوچک در لوزالمعده یا غدد فوق کلیوی.

۸. **عوارض جانبی**

– **SRS**:

  – عوارض معمولاً محدود به ناحیه مغز است، مثل سردرد، تورم موقت، یا در موارد نادر **رادیونکروز (Radionecrosis)**.

  – به دلیل دوز بالا در یک جلسه، عوارض ممکن است سریع‌تر ظاهر شوند.

 

– **SBRT**:

  – عوارض بستگی به ناحیه درمان دارد، مثل التهاب ریه (در SBRT ریه) یا مشکلات گوارشی (در SBRT کبد).

  – به دلیل تقسیم دوز به چند جلسه، عوارض معمولاً تدریجی‌تر هستند.

 

مقایسه سریع در یک جدول**

| ویژگی                | SRS                              | SBRT                             |

| **محل درمان**       | مغز و نخاع                     | بدن (ریه، کبد، پروستات و غیره) |

| **تعداد جلسات**    | معمولاً ۱ جلسه                 | ۱ تا ۵ جلسه                     |

| **دوز پرتو**       | بسیار بالا در یک جلسه         | بالا، تقسیم‌شده در چند جلسه     |

| **دقت**            | زیر $0.5 \, \text{mm}$        | $1-2 \, \text{mm}$              |

| **ثابت‌سازی**      | فریم یا ماسک دقیق             | ماسک یا تشک، ردیابی حرکت       |

| **دستگاه‌ها**      | گامانایف، سایبرنایف، LINAC    | سایبرنایف، TrueBeam، LINAC      |

| **کاربرد**         | تومورهای مغزی، AVM            | تومورهای بدن، متاستازها        |

| **عوارض**          | سردرد، رادیونکروز             | التهاب، مشکلات موضعی            |  ۱۰.    

– اگر تومور در **مغز** باشد و کوچک باشد (کمتر از $3 \, \text{cm}$)، **SRS** گزینه بهتری است.

– اگر تومور در **بدن** (مثل ریه یا کبد) باشد یا نیاز به درمان در چند جلسه باشد، **SBRT** مناسب‌تر است.

 پزشک متخصص (انکولوژیست پرتودرمانی یا جراح مغز) با توجه به تصویربرداری‌ها (مثل **MRI** یا **CT**) و شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد که کدام روش بهتر است. 

3   نتیجه‌گیری

**SRS** و **SBRT** هر دو از پیشرفته‌ترین روش‌های پرتودرمانی هستند که با دقت بالا تومورها را هدف قرار می‌دهند. **SRS** برای مغز و درمان تک‌جلسه‌ای مناسب است، در حالی که **SBRT** برای نواحی دیگر بدن و درمان چندجلسه‌ای طراحی شده است. انتخاب بین این دو به محل تومور، نوع دستگاه موجود، و نظر تیم پزشکی بستگی دارد. برای اطلاعات بیشتر، حتماً با یک متخصص  رادیوتراپی انکولوژی مشورت کنید!

نتیجه‌گیری 4

SRS و SBRT هر دو از پیشرفته‌ترین روش‌های پرتودرمانی هستند که با دقت بالا تومورها را هدف قرار می‌دهند. SRS برای مغز و درمان تک‌جلسه‌ای مناسب است، در حالی که SBRT برای نواحی دیگر بدن و درمان چندجلسه‌ای طراحی شده است. انتخاب بین این دو به محل تومور، نوع دستگاه موجود، و نظر تیم پزشکی بستگی دارد. برای اطلاعات بیشتر، حتماً با یک متخصص انکولوژی مشورت کنید!